Metody jakościowe w badaniach użyteczności – rodzaje i zastosowania

Umiejętność zrozumienia potrzeb klientów to podstawa w projektowaniu UX. Skutecznym sposobem na poznanie doświadczeń użytkowników są badania UX ilościowe i jakościowe. Te drugie pozwalają na dotarcie do umysłów odbiorcy i uzyskanie informacji, jak ulepszyć produkt.

Co to są badania jakościowe?

Badania jakościowe to gromadzenie danych, odnoszących się do psychologii, zachowania, motywacji oraz opinii użytkowników. Z kolei metody badań ilościowych określają dane liczbowe np. ile osób deklaruje ten sam problem, gdzie pojawiają się niedogodności, etc. Zespół projektowy może dzięki temu zrozumieć wymagania, potrzeby i problemy użytkowników, aby móc zoptymalizować produkt.

Ilościowe metody badawcze, pomagają zidentyfikować spadek liczby użytkowników, ale nie wyjaśniają, dlaczego tak się stało. Metody badawcze związane z antropologią, etnografią i socjologią umożliwiają zrozumienie zjawiska poprzez rozmowy z użytkownikami, badania społeczne i obserwacje. Pozwalają ujawnić m.in. zmiany nastawienia userów do platformy.

Dlaczego badania jakościowe są tak ważne?

We wszystkich branżach, w których wykorzystywane są testy doświadczeń użytkowników, badania jakościowe mają ogromne znaczenie. Pomagają w zrozumieniu odczuć i wartości userów, gdyż określają „dlaczego” i „w jaki sposób” poszczególne elementy wpływają na zmianę ich postrzegania. Metody badawcze ilościowe są bardzo precyzyjne i przynoszą wiele informacji, jednak dotyczą innych kwestii.

Bez wykorzystania potencjału badań jakościowych twórcy mogą nigdy nie dowiedzieć się, jakie są przyczyny tego, że użytkownicy odchodzą od ich produktów. Naprawa problemów technicznych różni się od modyfikacji elementów wpływających na postawę użytkowników. Badania jakościowe umożliwiają twórcom zagłębienie się w perspektywę użytkowników. Polegają na zrozumieniu odbiorców, a co za tym idzie – ukierunkowaniu decyzji, odnoszących się do projektowania.

Rodzaje badań jakościowych

Istnieje kilka metod badawczych, które skupiają się na poznaniu odczuć użytkowników danego produktu cyfrowego:

Badania kontekstowe

To rodzaj badań przeprowadzanych w sprecyzowanych wcześniej okolicznościach, np. podczas oczekiwania na transport. Dzięki testom tego rodzaju można sprawdzić realny sposób poruszania się usera po aplikacji w codziennych warunkach.

Badania kontekstowe – jak je przeprowadzić?

W jaki sposób efektywnie przeprowadzić ten rodzaj badań?

1. Określenie celu badania, czyli spisanie założeń każdej strony procesu. Na tym etapie należy przemyśleć jaka forma badań będzie najbardziej odpowiednia.
2. Przedstawienie formy badań – dokładne wytłumaczenie uczestnikom formy przeprowadzania badań.
3. Omówienie celów badania z uczestnikami, czyli kontrola ich nastawienia oraz wyjaśnienie, że to nie oni będą podlegali ocenie, a produkt.
4. Rejestracja badania, czyli zapis jego przebiegu w postaci dźwiękowej lub w formie nagrania wideo. Dobrym pomysłem może być także wykonywanie zdjęć, jeśli nie ma innej możliwości rejestracji spotkania.
5. Zachowanie naturalnego biegu wydarzeń – oznacza to, że badacze nie powinni w żaden sposób zaburzać pracy badanego. W innym przypadku wynik badania może nie być wiarygodny.
6. Rozmowa początkowa przed startem badania – może to pomóc w rozluźnieniu atmosfery. Zrelaksowany user z pewnością szczerze odpowie na zadawane mu pytania.
7. Analiza wyników – podsumowanie efektów spotkania, zanotowanych na kartce lub w formie dźwiękowej/filmowej. Ważne, aby notować spostrzeżenia na karteczkach i pogrupowanie ich, co pomoże utworzyć wzorce zachowań, wyłapać elementy pozytywne i negatywne, które mógł odczuć użytkownik.

Badania partyzanckie

W tym celu badacz musi opuścić miejsce pracy i znaleźć się w świecie naturalnym użytkowników. To wyjście do ludzi i rozmowa z nimi w codziennych sytuacjach i neutralnych miejscach, np. w restauracji czy kawiarni. Badania tego typu należy przeprowadzać na losowych osobach. Największą ich zaletą jest niski nakład pieniędzy i pracy.

Zanim badania zostaną przeprowadzone – należy odpowiedzieć sobie na pytania dotyczące testowanego produktu, miejsca testów, uczestników oraz dokładnego przebiegu czynności.

Co jest najważniejsze w badaniach partyzanckich?

Oto kilka kroków do przeprowadzenia skutecznych badań partyzanckich:

1. Stworzenie zróżnicowanej grupy badawczej, czyli wybór osób w różnym wieku, różnej płci, grupy zawodowej. Testowani wskażą wówczas więcej ważnych dla nich szczegółów, które wskażą obszary wymagające poprawy.
2. Opisanie firmy i produktu, który będzie prezentowany. To ważne, aby użytkownik wiedział, kto go testuje i jaki produkt zostanie mu przedstawiony. Nabierze do badacza zaufanie i poczuje się swobodnie.
3. Swoboda w przedstawianiu potrzeb – oznacza to zaangażowanie w proces. Użytkownik może sam zaproponować rozwiązanie. Osoba niezwiązana z projektem ma inne spojrzenie na sytuację. Może podsunąć ciekawe, innowacyjne pomysły.
4. Samodzielność – nawet, jeśli użytkownik znajdzie się w kłopotliwej dla niego sytuacji i oczekuje pomocy – nie należy dawać mu szczegółowych podpowiedzi. Lepszym rozwiązaniem będzie zapytanie, co dokładnie jest problemem i jakiego rozwiązania oczekiwałby. To ważne, aby sam sprecyzował ważne dla niego kwestie.
5. Zapisanie wyników badań – koniecznością jest zarejestrowanie przebiegu spotkania. Jeśli to możliwe – warto je nagrać.
6. Liczy się czas – uczestnicy testów z pewnością nie będą chcieli poświęcić zbyt dużo swojego czasu na badania, za które nie dostaną wynagrodzenia. Należy o tym pamiętać.

IDI, czyli indywidualne wywiady pogłębione

Individual In-depth Interview, czyli IDI, to indywidualny wywiad pogłębiony. Polega na rozmowie z badanym na temat, który został wcześniej określony. To dość popularna metoda testów, dzięki której badacz może dokładnie zrozumieć problemy i potrzeby osób testowanych. Ma okazję dowiedzieć się co nieco o jego poprzednich doświadczeniach, opiniach i motywacji, a także dopytać dokładnie o odczucia. Indywidualne wywiady pogłębione dobrze jest przeprowadzać podczas modelowania projektu lub wprowadzania w nim zmian.

Aby skutecznie przeprowadzić indywidualny wywiad pogłębiony należy:

• mieć przygotowany konkretny plan, niezbędne materiały oraz scenariusz badania.
• zebrać odpowiednią grupę badawczą i ustalić wysokość wynagrodzenia dla nich,
• zapisać przebieg badania i dokonać szczegółowej analizy.

Istnieją trzy modele wywiadów indywidualnych:

• pogłębiony ustrukturyzowany – najczęściej jest to przeprowadzenie z respondentem ankiety i zapisanie jego odpowiedzi. Osoba przeprowadzająca badania działa zgodnie ze scenariuszem i zadaje pytania we wcześniej ustalonej kolejności,
• pogłębiony semi-ustrukturyzowany – polega na przeprowadzeniu wywiadu zgodnie ze scenariuszem, jednak dozwolone są pewne odchylenia. Pytania nie muszą być zadawane w określonej kolejności. Testujący może również pominąć pewne kwestie lub nieco je rozwinąć.
• pogłębiony swobodny – badacz nie ma żadnego scenariusza, dysponuje jedynie zakresem tematów, które powinien poruszyć. 

Przed rozpoczęciem wywiadu indywidualnego pogłębionego warto poinformować uczestników, że nie istnieją odpowiedzi poprawne lub niepoprawne. Badanie ma bowiem charakter subiektywny i ma na celu poznanie faktycznych opinii na temat danej strony internetowej czy aplikacji. Nie jest to próba określenia doświadczenia i wiedzy użytkownika, a jedynie jego odczuć w stosunku do produktu.

Dobrą praktyką jest zlecenie badań IDI firmie zewnętrznej, wyspecjalizowanej w działaniach tego typu. Jeżeli opinia osób zewnętrznych, np. klientów, nie jest potrzebna, a zagadnienie jest dość wąskie, możesz zdecydować się na przeprowadzenie testów korytarzowych. Polegają one na rozmowie z współpracownikami niezwiązanymi z danym projektem. Należy jednak pamiętać, że badania tego typu mogą nie być miarodajne, ze względu na istniejące między pracownikami (oraz produktem) relacje.

Eyetracking

Eyetracking to śledzenie ruchu gałek ocznych badanego, przeglądającego produkt cyfrowy. W teście tym najważniejsze jest określenie elementów, na które patrzył użytkownik, czas oraz kolejność obszarów, na które zwrócił uwagę. Ważne, aby podczas badań użytkownik mówił o swoich odczuciach i wrażeniach, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Pomoże to lepiej zrozumieć odbiór produktu przez usera.

Podczas badania eyetrackingowego tworzy się mapa cieplna, czyli heatmapa, która stanowi odwzorowanie ruchu gałek ocznych. Najgorętsze miejsca (te, na które użytkownik patrzył najdłużej) zaznaczone są na czerwono, z kolei elementy zielone cieszyły się nikłym zainteresowaniem, a na niebieskie user nie spojrzał w ogóle.

Eyetracking to doskonała metoda na uzyskanie informacji na temat faktycznych działań użytkownika. Trudno jest bowiem kontrolować wzrok podczas przeglądania produktu cyfrowego. Należy jednak pamiętać, że to kosztowna i pracochłonna metoda badań. Warto więc zastanowić się, czego oczekujemy od testów i czy na pewno są one potrzebne przy konkretnej stronie lub aplikacji.

Przeprowadzenie badań jakościowych to najlepszy sposób na odkrycie potrzeb odbiorców i poprawę elementów, które według nich stanowią słabe ogniwo. Potrzebujesz profesjonalnej pomocy w kwestii przeprowadzenia badań z użytkownikami? Zgłoś się do nas – razem znajdziemy dla Ciebie najlepsze rozwiązanie!